Najogólniej mamy dwa przypadki: wdrożenie WCAG na nowej stronie i wdrożenie WCAG na istniejącej stronie. Spróbujmy przeanalizować każdy z nich.
Budowa nowej strony zgodnej z WCAG 2.1
Gdy budujesz stronę internetową od podstaw, wdrożenie standardu WCAG 2.1 jest stosunkowo proste. Wybierasz, projektujesz i wdrażasz tylko takie rozwiązania, które będą sprzyjać tworzeniu dostępnej zawartości strony i prezentować tę zawartość w sposób dostępny. Bywa, że zrezygnujesz w takim przypadku z jakiegoś atrakcyjnego widżetu czy pomysłu graficznego, ale Twoja strona może być i użyteczna, i piękna, i dostępna zarazem. Bo każdą zawartość można zaprezentować i pięknie, i dostępnie.
Koszty wykonania takiej strony zależą od zastosowanych technologii. Znawcy mówią, że tak wykonywana dostępna strona kosztuje tyle samo co strona niedostępna. Inaczej mówiąc, wykonanie dostępnej strony od podstaw nie oznacza, że trzeba ponieść na nią jakieś specjalne dodatkowe koszty.
Dostosowanie strony do wymogów WCAG 2.1
Rzecz wygląda zupełnie inaczej, gdy masz wdrożyć WCAG na stronie, którą zbudowano bez znajomości i uwzględnienia standardów dostępności.
Zacznijmy od kosztów. Znacznie rosną już w momencie podjęcia decyzji o dostosowaniu do wymogów dostępności. Bo najpierw trzeba stronę dokładnie zbadać, aby zidentyfikować problemy dostępności. Badanie takie nazywamy audytem dostępności strony internetowej.
Na podstawie audytu fachowiec musi zaplanować działania naprawcze. Potem trzeba je oczywiście wdrożyć. Wyobraź sobie źle zaprojektowany i jeszcze gorzej wybudowany dom. Wysokie schody, ciężkie drzwi, ciasne łazienki. Zapłaciłeś słono, a teraz musisz poprawić wszystko, co Ci przeszkadza.
Musisz rozwiązać 50 zidentyfikowanych problemów. Do kosztów, które już zostały poniesione na dom, trzeba dołożyć kolejne. Zależnie od skali koniecznych zmian mogą nawet przewyższyć cenę zakupu posesji. Tak właśnie jest z kosztami wdrażania dostępności na źle zaprojektowanych i wykonanych stronach.
Konkrety proszę!
Jeszcze moment. Uściślijmy, co to znaczy „wdrożyć WCAG” czy „zapewnić dostępność”?
Dostępna to znaczy taka strona, na której każdy może się zapoznać z jej zawartością i wykonać na niej wszystkie zadania:
- na dowolnej aplikacji klienckiej, np. przeglądarce, czytniku ekranu,
- na dowolnym urządzeniu, np. laptopie, smartfonie, monitorze brajlowskim,
- z dowolnego połączenia, np. bardzo wolnego,
- w każdych warunkach, np. w hałasie, w jasnym oświetleniu, o zmroku.
Standardy dostępności
Standardy dostępności stron internetowych są ustanawiane przez międzynarodowe Konsorcjum WWW (w skrócie W3C). W ramach Inicjatywy na Rzecz Dostępności Sieci (WAI) Konsorcjum zdefiniowało Web Content Accessibility Guidelines (WCAG), co można przetłumaczyć na język polski jako Wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych.
Pierwsza wersja wytycznych została ogłoszona w roku 1999. Prace nad wersją WCAG 2.0 zakończyły się w 2008 roku, a w czerwcu 2018 roku ogłoszono wersję WCAG 2.1.
Aby strona była w pełni dostępna, musi spełniać wszystkie kryteria zdefiniowane w WCAG, co może być w praktyce trudne do osiągnięcia lub wręcz nieosiągalne. Dlatego zdefiniowano trzy poziomy kryteriów sukcesu.
- kryteria na poziomie A - poziom minimalny: kryteria sukcesu muszą być spełnione, w przeciwnym razie niektóre grupy osób nie będą miały w ogóle dostępu do informacji w witrynie,
- kryteria na poziomie AA - poziom zalecany: kryteria sukcesu powinny być spełnione, w przeciwnym razie, niektóre grupy osób będą miały utrudniony dostęp do informacji zawartych w witrynie,
- kryteria na poziomie AAA - poziom komfortowy: kryteria sukcesu warto spełnić, aby w żaden sposób nie utrudniać dostępu do zawartości witryny.
Tutaj bardzo ważna uwaga. Kryteria sukcesu zdefiniowane w WCAG są wskaźnikami technicznymi, które można zbadać i w odniesieniu do każdego ocenić, że jest spełniane, nie jest spełniane, nie dotyczy badanej strony.
Ponieważ technologie internetowe stale się rozwijają, może się zdarzyć, że na stronie zostaną zastosowane rozwiązania lub kombinacje rozwiązań, które spowodują, iż mimo formalnego spełnienia wszystkich kryteriów np. na poziomie AA, strona będzie niedostępna dla niektórych użytkowników z niepełnosprawnościami. Albo może sprawiać duże problemy. Dlatego, oprócz kryteriów formalnych, w ocenie dostępności strony uwzględnić należy także doświadczenie użytkowników (przeprowadzić badanie dostępności z udziałem użytkowników z niepełnosprawnościami). Tę kwestię, choć jest ona bardzo ważna, w tym artykule pomijamy.
4 zasady, 13 wytycznych, 49 kryteriów
Ogółem jest 13 wytycznych dostępności. Wytyczne uporządkowano według 4 zasad: postrzegalności, funkcjonalności, zrozumiałości i rzetelności. Zasady postrzegalności dotyczą 4 wytycznych, zasady funkcjonalności 5 wytycznych, zasady zrozumiałości 3 wytyczne, zasady rzetelności 1 wytyczna. W WCAG 2.0 było 12 wytycznych, w WCAG 2.1 dodano 13 wytyczną do zasady funkcjonalności.
Kryteriów sukcesu w WCAG 2.1 jest ogółem 78. Wcześniej było ich 61. Wśród 78 kryteriów sukcesu mamy:
- 30 kryteriów na poziomie A (było 25),
- 20 kryteriów na poziomie AA (było 13),
- 28 kryteriów na poziomie AAA (było 23).
W artykule 5 pkt 1 i 3. Ustawa o dostępności cyfrowej mówi:
1. Podmioty publiczne zapewniają dostępność cyfrową przez spełnienie przez ich stronę internetową lub aplikację mobilną wymagań określonych w załączniku do ustawy.
3. Wymagania określone w załączniku do ustawy uznaje się za spełnione, gdy podmiot publiczny zapewnia dostępność cyfrową z uwzględnieniem wymagań określonych w pkt 9, 10 i 11 normy EN 301 549 V2.1.2.
W załączniku do Ustawy wyszczególniono 49 spośród 50 kryteriów sukcesu na poziomie A i AA. Nie uwzględniono jedynie kryterium „1.2.4 Napisy rozszerzone (na żywo)”.
Krótko mówiąc, jest to 49 formalnych bardzo konkretnych kryteriów oceny dostępności, jakie muszą być spełnione przez stronę internetową instytucji publicznej, aby spełniała standardowe wymagania.
Czyli, co to oznacza w praktyce?
Na pewno oznacza, że nie wystarczy doinstalować do strony jakiegoś, nawet najwspanialszego rozszerzenia, które doda użytkownikom możliwość zmiany kontrastu, rozmiaru fontów i odczytania tekstu przez czytnik ekranu. Takie dodatki są w stanie poradzić sobie z problemami zdefiniowanymi przez kilka kryteriów sukcesu, a nie przez kilkadziesiąt!
Na pewno oznacza to, że ocenę dostępności strony musi przeprowadzić osoba lub zespół osób kompetentnych. Na pewno oznacza, że wszelkie zlecenia poprawy dostępności strony należy powierzać firmom i webmasterom kompetentnym, a nie wykonawcom, którzy na forach internetowych albo na Facebooku pytają, skąd wziąć „dodatek WCAG”, żeby „załatwić” sprawę dostępności strony.
Warto zobaczyć
- WCAG 2.1 w języku polskim przygotowane przez LepszyWeb.pl
- Walidator dostępności WCAG
- Generator deklaracji dostępności cyfrowej